Kinderen en de paardensport – een leidraad voor ouders

Veel ruiters waren al van kleins af aan gefascineerd door paarden en de ruitersport en zijn zo in de actieve paardensport terecht gekomen. Je kind heeft het alleen nog over paarden en pony’s en wil per se een keer op een paard zitten?

Veel ouders – vooral ouders die zelf niet actief bezig zijn binnen de ruitersport – krijgen het bij de gedachte dat hun kind op een levend wezen van honderden kilo’s gaat zitten meteen Spaans benauwd. Naast enkele (gerechtvaardigde) zorgen heeft de ruitersport kinderen echter ook talloze positieve aspecten te bieden. Waarom het de moeite waard is om de paardensport een kans te geven en wat je over de eerste stappen binnen de ruitersport moet weten, leggen wij in deze leidraad voor ouders uit.

Welke voor- en nadelen biedt paardrijden voor mijn kind?

Preventiemaatregelen verlagen het risico op ongevallen

Elke ouder maakt zich dagelijks zorgen om zijn kind. Kinderen houden ervan om de hoogte in te klimmen, snel met de step te rijden of van een muur omlaag te springen – en ouders hopen dat hun kinderen het leven zonder ernstig letsel doorstaan. Ook het thema paardrijden wordt door veel ouders in het begin kritisch bekeken – ze zijn bang dat hun kind van het paard zou kunnen vallen, wordt getrapt of gebeten.

Maar is paardrijden werkelijk zo gevaarlijk en wat kunnen kinderen van paarden leren?

Het is een feit dat paardrijden tot de sporten met de meeste risico’s behoort. De Duitse „Gesellschaft für orthopädisch-traumatologische Sportmedizin e.V.“ registreerde in 2021 gemiddeld 40.000 paardrijongevallen per jaar in Duitsland. Een val kan tot ernstig letsel aan het hoofd, de wervelkolom en extremiteiten leiden. Het overgrote deel van het letsel ontstaat in het zadel, maar ook het potentiële ongevalrisico in de omgang met paarden vanaf de grond – tijdens het poetsen, geleiden, voeren – mag niet worden onderschat. Hier gaat het dan vaak om trap- en bijtletsel.

Ook al lijken de gevaren van de ruitersport erg groot – experts en sportartsen zijn ervan overtuigd dat het risico op ernstig letsel in de ruitersport enorm kan worden verkleind als er gerichte preventiemaatregelen worden genomen:

• De basis voor het paardrijden wordt gevormd door een veilige omgang met het paard vanaf de grond. Kinderen moeten weten dat een paard geen sporttoestel of knuffeldier is, maar op instinct reageert en tot de vluchtdieren behoort. Veilig geleiden, vastbinden, poetsen en het omdoen van de uitrusting zijn net zo goed een bestanddeel van de ruiteropleiding als de tijd in het zadel.
• Kinderen moeten langzaam kennis kunnen maken met paardrijden. Om ervoor te zorgen dat het kind zich in het begin op het zelfstandige en evenwichtige zitten kan concentreren, zijn geleide lessen aan het begin een must, voordat vervolgens het longeren volgt en daarna de groepsles.

• Paardrijden vereist maximale motorische vaardigheden om zelf evenwichtig in het zadel te kunnen zitten en tegelijkertijd de juiste hulpen aan het paard door te geven. Als het kind in het dagelijks leven veel beweegt, ontwikkelt het een betere motoriek, zodat het zeker in het zadel zit en ook bij een val veilig kan afrollen. Tijdens het kinderturnen of het voltigeren worden tevens belangrijke spiergroepen geactiveerd en opgerekt, zodat de beweeglijkheid in het zadel gewaarborgd is. Bovendien beschermen goed getrainde spieren ook tegen ernstig letsel aan de ledematen.
• Vooral voor jongere kinderen en kinderen tot de tienerleeftijd geldt: kinderen mogen nooit met paarden alleen worden gelaten! Dat geldt voor het poetsen en voor het paardrijden.
• Bij de keuze van de manege of paardrijvereniging moet je erop letten dat de paarden paardvriendelijk worden gehouden, de uitrusting van de paarden netjes is en past en dat een opgeleide instructeur regelmatig een onderhoudstraining met het paard uitvoert. De instructeur moet een opleiding hebben gevolgd en met name in de omgang van kinderen en paarden fijnzinnig te werk gaan.

• Ook het dragen van paardrijkleding is belangrijk voor de veiligheid. Hier zijn vooral de volgende bestanddelen van essentieel belang – al vanaf de eerste paardrijles en ook tijdens het verzorgen van het paard vanaf de grond:
  • Cap (let op de actuele veiligheidsnorm!)
  • Schoenen met een hak die geschikt is voor paardrijden en met een slipvaste zool zonder profiel
  • Paardrijhandschoenen
  • Paardrijbroeken met zitvlak

Meer informatie over de basisuitrusting voor je kind vind je in het volgende hoofdstuk van onze leidraad.

Welke voordelen biedt paardrijden?

Naast het ongevalrisico, dat door een gerichte preventie evenredig kan worden verlaagd, is paardrijden voor het lichaam en de psyche van kinderen en jongeren een geweldige sport die de volgende voordelen biedt:

• veel beweging en duurtraining
• spiertraining van top tot teen
• verbetering van de houding en het evenwichtsgevoel
• verbetering van de motorische en coördinatieve vermogens
• concentratie
• verantwoordelijkheidsgevoel
• zelfbewustzijn
• rekening houden met paard en mederuiters
• stressreductie
• zelfredzaamheid
• nieuwe sociale contacten
• contact met de natuur
• en nog veel meer

Welke instapmogelijkheden voor kinderen zijn er in de paardensport?

De basis voor het paardrijden wordt gevormd door een veilige omgang met het paard vanaf de grond. In veel paardrijverenigingen worden al voor de kleinsten vanaf 3 jaar cursussen aangeboden waarin de kinderen naast theoretische vakkennis over paarden en de basisregels in de omgang met de dieren, ook eerste praktische ervaringen tijdens het poetsen of het plaatsen van de uitrusting opdoen – vanzelfsprekend onder nauw en duidelijk toezicht door een opgeleide trainer.

De meeste kinderen maken tijdens het ponyrijden voor het eerst kennis met deze wereld waarbij de pony’s door leden van de vereniging door de stal worden geleid. De les aan de leidteugel is de ideale instap om het kind de vereiste zekerheid in het zadel te bieden. Zo kan het kind zich volledig op de eerste speelse oefeningen concentreren om een goede zithouding aan te leren.

Veel kinderen beginnen ook via het voltigeren met paardrijden, waarbij gymnastische oefeningen op de rug van een paard niet als weg naar de paardensport mag worden beschouwd. Voltigeren als zelfstandige discipline is een vast bestanddeel van de sporten met paarden. Een belangrijk voordeel van het voltigeren is dat de kinderen door turnoefeningen onder andere ook leren om optimaal van het paard los te komen en op de grond af te rollen. Dat kan bij een val voordelig zijn.

Wanneer kan mijn kind beginnen met paardrijden?

Het is raadzaam om op een minimale leeftijd van 4 jaar te beginnen met lessen aan de leidteugel of voltigeles op een pony of shetty. Vanaf de basisschoolleeftijd kan in de meeste gevallen vervolgens met longelessen worden gestart. Als het kind stevig in het zadel zit en al de eerste zelfstandige hulpen heeft uitgevoerd, kan het meedoen aan groepslessen en het zogenoemde afdelingsrijden.

Hoeveel kost een paardrijles?

Paardrijlessen kosten afhankelijk van het soort les (groep, longe, leidteugel, individuele les) tussen € 15 en € 50. Houd er hierbij rekening mee dat de inkomsten van de paardrijlessen onder andere voor de verzorgingskosten voor de paarden, de instandhouding van de stallen en ook voor de betaling van het personeel worden gebruikt. Een hoge prijs betekent echter niet altijd dat de paarden ook optimaal worden gehouden of dat de instructeurs extra gekwalificeerd zijn. Controleer daarom goed voor welke manege je je kind opgeeft. Wij raden daarom altijd een bezoek aan de manege en een uitgebreid gesprek met de toekomstige instructeur aan.

Hoe vind ik een goede manege voor mijn kind?

Bij de zoektocht naar een geschikte paardrijvereniging voor je kind, moeten het welzijn van je kind en het dier evenals goed opgeleide instructeurs centraal staan bij de keuze voor een manege. Het is echter niet altijd gemakkelijk om als niet-ruiter achter de schermen van een manege te kijken. Voordat je je kind voor een paardrijles opgeeft, moet je de manege zeker eens gaan bekijken en ook een afspraak met de verantwoordelijke medewerker maken om een goed beeld van de voorzieningen te krijgen.

Wij hebben een vragenlijst opgesteld die je kan helpen om de belangrijkste punten te beoordelen:

Stal

• Maken de voorzieningen een verzorgde en vriendelijke indruk?
• Als de paarden in de box worden gehouden: komt er door de stalgang voldoende daglicht binnen en zijn de boxen
• Voorzien van ramen of zelfs een uitloopmogelijkheid?
• Hoe is de staat van box, paddock en/of open stal? Zijn de boxen en paddocks groot genoeg? Wordt de stal regelmatig uitgemest? Ruikt het sterk naar uitwerpselen? Zijn de drinkbakken en voerruiven schoon? Zijn de uitloopmogelijkheden ook bij nat weer relatief droog? Zijn de gebouwen intact?

• Bestaan er potentiële bronnen voor gevaren voor mens of dier (stroomkabels, uitstekende spijkers, niet opgeruimde hindernisstangen)?
• Beschikt de manege over een veiligheidscertificaat? De manege is dan gekeurd op hoe de paarden worden gehouden, hoe de lessen worden uitgevoerd en hoe de organisatie is geregeld. Het kwaliteitskeurmerk is geen must voor maneges, maar kan vooral voor beginners in de ruitersport als oriëntatiehulpmiddel dienen.

Paarden

• Hoe is de gezondheid van de paarden? Let er hierbij vooral op of ze goed doorvoed zijn, of ze open en vriendelijk op mensen reageren en hoe de staat van de huid, vacht en hoeven is.
• Kunnen de paarden elke dag naar buiten (in de open stal of in de paddock)?
• Hoe worden de paarden beziggehouden afgezien van de paardrijlessen (grondwerk, vrij laten lopen in de hal)?

• Krijgen de paarden regelmatig een onderhoudstraining?
• Hoe vaak lopen de paarden dagelijks mee tijdens de les? Worden er voldoende rustpauzen ingelast, bijv. ook eens een dag geen les?
• Zijn er voldoende lespaarden om de lessen te waarborgen? Een goede mix van paarden en pony’s van verschillende maten is handig om voor elke leeftijd en lengte een passend paard aan te kunnen bieden. Vooral vanwege de omgang met kinderen moeten alle lespaarden een goedmoedig, geduldig en rustig karakter hebben.
• Beschikt elk paard over een eigen, passende en intacte uitrusting (zadel, trens, bit, aanvullende accessoires zoals beenbeschermers enz.) inclusief eigen poetsspullen?

Paardrijles

• Is er een gekwalificeerde instructeur voor de lessen beschikbaar?

Op welke kwalificaties moet ik letten?

Om er zeker van te zijn dat de paardrijles op basis van vakkennis en ervaring wordt gegeven, kun je naar de kwalificaties van de betreffende instructeur vragen. Als de instructeur bijvoorbeeld gediplomeerd is, kun je ervan uitgaan dat hij zowel over de theoretische als praktijkkennis beschikt die voor een optimale les noodzakelijk is. Een andere aanwijzing van een serieuze omgang met de verantwoordelijkheid als instructeur zijn regelmatige bijscholingen die de instructeurs volgen.

• Met name bij kleinere kinderen is een pedagogische basiskennis raadzaam om de les zodanig te kunnen vormgeven dat deze aan de leeftijd van de kinderen is aangepast.
• Geeft de instructeur bijvoorbeeld het goede voorbeeld? Wordt de helm tijdens het paardrijden en de verzorging van het paard consequent gedragen?
• Wordt een vriendelijke toon jegens ouders, kinderen en paarden gehanteerd? Kan de instructeur in lastige situaties in de omgang met de kinderen het hoofd koel houden? Gaat de instructeur geduldig op vragen in en legt de aanpak aan ouders en kinderen uit?
• Worden er theorielessen voor kinderen gegeven om op een speelse manier kennis over te brengen over het gedrag van paarden, uitrusting en verzorging?
• Worden de lessen met paarden/pony’s aangeboden die passen bij de lengte en kennis van het kind?
• Kinderen worden voor en na de les bij het poetsen, opzadelen en eenvoudige stalwerkzaamheden betrokken en staan afhankelijk van de leeftijd ook permanent onder toezicht.
• Voor kinderen is een speelse en afwisselende opbouw van de paardrijlessen van belang.
• Er moet rekening worden gehouden met het betreffende kennisniveau van het kind en het moet worden begeleid.
• Wordt tijdens de les op een faire omgang met het paard gelet?
• Krijgt elk kind tijdens de les constructieve feedback? Wordt dit passend bij de leeftijd gecommuniceerd? Kritiek dient onder vier ogen en niet in de groep te worden gegeven.
• Hoeveel kinderen nemen maximaal aan een paardrijles deel?

Overige punten

• Is de manege goed bereikbaar? Kunnen oudere kinderen eventueel ook zelfstandig met het openbaar vervoer of de fiets naar de manege?
• Heerst er een prettige sfeer tussen de medewerkers onderling van de manege?
• Hoe is de organisatie in de manege geregeld? Kunnen paardrijlessen zonder problemen online worden geboekt en/of afgezegd?
• Worden er nog andere vrijetijdsactiviteiten zoals vakantieprogramma’s aangeboden? Kunnen kinderen indien gewenst met de lespaarden ook aan toernooien deelnemen?

Hoe kan ik mijn kind bij het paardrijden ondersteunen?

Ouders van kinderen die dol zijn op paarden en paardrijden maken zich vooral druk over de veiligheid. Vergeet niet dat het ongevalrisico door de naleving van de aanbevolen preventiemaatregelen aanzienlijk daalt en houdt ook rekening met de talloze voordelen voor je kind die het paardrijden en de omgang met paarden bieden.

Probeer ook te voorkomen dat je je angsten en zorgen op je kind projecteert. Angst is nooit een goede raadgever in de omgang met het paard en in het zadel.

Heb je zelf nog geen ervaringen opgedaan met paarden? Als je kind erg veel tijd in de manege doorbrengt en nog door jou moet worden begeleidt, kan het handig zijn als je zelf voor een zogenaamd paardenrijbewijs kiest. Dat is een basiscursus over de omgang met paarden. Naast de vereiste kennis over het gedrag van paarden worden tijdens praktische oefeningen alledaagse situaties in de stal geoefend, bijv. het geleiden, vastbinden en poetsen van paarden. Ook de veiligheidsaspecten worden tijdens deze cursus besproken. Wie als ouders nog bedenkingen heeft, krijgt door deze cursus zekerheid in de omgang met paarden en kan op die manier angsten verminderen.

Luister naar je kind als het over zijn nieuwe hobby praat. Vraag regelmatig om feedback van je kind en van de instructeur hoe het tijdens de lessen gaat en of hij/zij er (nog steeds) plezier aan beleeft. Kom ook meer te weten over wensen en doelen van je kind. Is het meer in grondwerk geïnteresseerd of wil het een andere discipline, zoals westernrijden, uitproberen? Of is het van plan om ooit aan een toernooi deel te nemen? Help je kind om zelf geformuleerde doelstellingen te realiseren zonder extra druk uit te oefenen. Meer informatie over het onderwerp toernooien voor kinderen vind je in onze leidraad.

Zorg ervoor dat je de beste voorwaarden voor het paardrijden schept. Naast de zorgvuldige keuze van een geschikte manege moet je kind ook over de vereiste uitrusting beschikken. Zo vergemakkelijkt geschikte en voor paardrijden afgestemde paardrijkleding voor kinderen niet alleen het leren paardrijden (bijv. een paardrijbroek met volledig zitvlak voor een beter grip in het zadel), maar is in veel gevallen ook belangrijk voor de veiligheid. Wat in elk geval op je boodschappenlijstje voor de basisuitrusting voor je kind moet staan, vind je in het volgende hoofdstuk van onze leidraad.