Westernbitten en hun werking

De wereld van de westernbitten is al net zo groot en veelzijdig als die van bitten voor de Engelse rijstijl. Doordat er zo’n grote keuze aan westernbitten is, kun je een mondstuk kiezen dat op de behoeften van het paard met zijn sterke en zwakke punten is afgestemd. In deze leidraad laten wij zien welke mogelijkheden je bij het westernrijden hebt en leggen wij uit voor welk toepassingsdoel elk westernbit het beste geschikt is.

Met welk bit de paardentraining wordt gestart, is niet vast voorgeschreven. Wij leggen in deze leidraad uitgebreid uit hoe je een passend westernbit vindt. In principe moet het paard zich met het bit prettig voelen, omdat het op de anatomie van het paard is afgestemd. Veel trainers beginnen met een groen paard met een Snaffle Bit, voordat ze doorgaan met een Billy Allen Bit. Omdat westernrijden een impulsgestuurde rijstijl is waarbij niet permanent teugelcontact wordt gemaakt, worden veel westernpaarden met een blanke westernkandare gereden. Dat is uiteindelijk ook het bit voor goed getrainde paarden.

De enkelgebroken westernbit: Snaffle Bit

De Snaffle Bit is een enkelgebroken westerntrens zonder hefboomwerking. Deze bits zijn zowel met beweeglijke, doorlopende ringen – de O-Ring Snaffle -, alsook met D-ringen – de Snaffle Dee Bit verkrijgbaar.

De enkelgebroken Snaffle Bit wordt graag als beginnersbit voor jonge paarden gebruikt die eraan moeten wennen om een metalen bit in de mond te dragen. Het wordt zoals in principe alle westernbitten met een kinriem bevestigd. De reden: westernhoofdstellen beperken zich tot de basics.

De ontbrekende neusriem kan dus niet voorkomen dat het bit bij het eenzijdig trekken aan de teugel door de mond van het paard wordt getrokken. Een kinriem vervangt de neusriem en verhoogt de werking van het bit. Meer informatie over kinriemen en de bevestiging vind je in de leidraad voor westernbitten en de bijbehorende toebehoren.

Een enkelgebroken Snaffle Bit werkt in op de tong en de lagen van de onderkaak, waarbij het paard kan zich door optillen van de tong enigszins aan de druk kan onttrekken. Het scharnier in het midden maakt een eenzijdige teugelhulp mogelijk, waardoor zijwaartse hulpen gemakkelijk aan het paard kunnen worden doorgegeven. Het hierbij gevreesde „notenkraker-effect“ komt alleen bij een te groot mondstuk in combinatie met een heftig trekken aan de teugel voor.

De teugels worden aan de ringen bevestigd, zodat ze zeer dicht bij het mondstuk liggen. De signaalweg van de ruiterhand via de teugels naar de paardenmond is dus korter dan bij een westernbit met shanks. Met een Snaffle Bit wordt dus een snelle communicatie mogelijk en dat is vooral bij paarden belangrijk die nog hulpmiddelen via een directe teugelvoering nodig hebben. In de verdere training kun je met de Snaffle Bit ook zonder aanleuning van de teugels rijden.

Ook de maakwijze van de ringen heeft invloed op de werking van de Snaffle Bit: Bij een O-Ring Snaffle worden de hulpen ietwat gedempt en werken dus niet zo heftig in de paardenmond in. Tegelijkertijd worden ze zonder vertraging aan het paard doorgegeven, dit in tegenstelling tot de werking van een westernkandare.

Bij een Snaffle Dee Bit werken de vaste zijdelen als zijdelingse beperking. Dat heeft enerzijds als voordeel dat de mondhoeken niet bekneld raken of het bit door de mond wordt getrokken. Anderzijds krijgt het paard een intensievere ondersteuning in zijwaartse hulpen. Door een Western Snaffle Dee Bit kan er beter direct contact met het paard worden gemaakt.

Een tussenvorm tussen een westernkandare en een Snaffle Bit zijn Shanked Snaffle Bits. Dat zijn gebroken mondstukken die echter over shanks beschikken en dus een hefboomwerking hebben. Op de werking hiervan gaan we nader in bij de Billy Allen Bit en de Curb Bit.

Dubbelgebroken westerntrens: Cricket Offset Dee Bit

Een Cricket Offset Dee Bit kan worden vergeleken met een dubbel gebroken D-ring trens uit de Engelse rijstijl. Door de twee scharnieren en een tussen de delen van het mondstuk geplaatst middenstuk ligt de Offset Dee Bit gelijkmatig op de tong. Het omsluit zogezegd. Daarom ligt het bit ook zeer rustig in de paardenmond en oefent een gelijkmatige druk op de tong uit. Het paard kan zich door het optillen van de tong echter niet onttrekken aan de permanente druk. Het werkt zodoende iets scherper in de mond dan een gewone Snaffle Bit. De vaste, rechte zijdelen bieden het paard een zijdelingse beperking en geleiding.

Niet alle paarden lopen tevreden met een dubbelgebroken bit en het wordt op zich ook maar zelden resp. niet langdurig gebruikt. De ruiter heeft een zeer zachte hand nodig en het bit moet zeer goed bij de breedte van de mond passen, zodat de randen van de tong tussen de lagen niet door de scharnieren bekneld raken. Om te controleren of de mond van het paard en het bit bij elkaar passen, moet je in de mond kijken. Hier gaan wij in het hoofdstuk „De weg naar een correct westernbit“ dieper op in.

Westernbit Billy Allen Bit

Een zeer populair en veelgebruikte westernbit is de Billy Allen Bit. Op het eerste gezicht ziet het eruit als een gewoon stangbit. Het onderscheidt zich echter door een rol in het midden die de twee delen van het mondstuk met elkaar verbindt. Deze kunnen op hun beurt weer onafhankelijk van elkaar draaien en maken zodoende ook een inwerken mogelijk onafhankelijk van de zijden. Qua bitdikte zijn Billy Allen Bits vrijwel uniform smal. Doorgaans zijn ze in een dikte van 10 tot 11 cm verkrijgbaar, zodat ze in de mond van het paard niet dik aanvoelen en gelijkmatig en rustig in de mond liggen. De Billy Allen combineert zodoende de voordelen van een stang (ligt rustig in de mond) met de voordelen van een gebroken bit (eenzijdige teugelhulp).

En toch: zelfs als de delen van het mondstuk kunnen draaien, kan het bit net als een stang kiepen als er te krachtig aan de teugels wordt getrokken. Dan raken de tong aan de ene kant en de lagen in de bovenkaak op de tegenoverliggende kant bekneld. Voor het leren van stelling en buiging is de Billy Allen Bit niet geschikt. Paard en ruiter hebben hiervoor al een bepaald opleidingsniveau nodig. Het hoofdwerk tijdens het paardrijden zit in de gewichts- en beenhulpen, de teugels worden slechts impulsachtig en beperkt ingezet.

Net als bij de Snaffle Bit bestaat ook bij de Billy Allen een Snaffle- en een Shanked-variant. Een Shanked Billy Allen wordt door westerntrainers ook graag als trainingskandare gebruikt als de neck reining al werkt. Bij een Shanked Billy Allen kunnen de shanks naar buiten kantelen, zodat de teugelvoering nog beweeglijker wordt. Dat is vooral voordelig als het paard in de buiging op de binnenschouder valt. Dan kan de schouder van het paard met een eenzijdige teugelhulp weer omhoog worden gebracht zonder dat de andere bitzijde wordt beïnvloed.

Bit with Shanks of westernkandare

Veel mensen denken bij een westernbit eerst aan de westernkandare. Deze is in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar, maar wordt altijd zonder onderlegtrens gebruikt. Een blanke westernkandare of Curb Bit is een stangbit met shanks. Er zijn ook Bits with Shanks, die doorgaans over gebroken mondstukken beschikken. Hiertoe behoren enkelgebroken Snaffle Bits with Shanks, Shanked Billy Allen Bits of ook de Correction Bit.

Terwijl gebroken bits met shanks tot op zekere hoogte eenzijdige teugelhulpen en dus het werken aan stelling en buiging mogelijk maken, is dat met een vaste Curb Bit niet mogelijk. Het paard moet daarom al zover zijn getraind dat het zichzelf kan dragen, je het kan rijden met behulp van teugelaanleuning tegen de hals (neck rein) en het geen directe teugelhulpen meer nodig heeft. Ook de ruiter houdt zich niet aan de teugels vast, maar kan het paard met lichte impulsen exacte signalen geven. Een westernkandare werkt in op mond, kingroef en nek.

Hoe groot de werking van de hefboom is, is niet alleen afhankelijk van de lengte van de onderboom. Het ligt aan de verhouding tussen boven- en onderboom. Als de onderboom te lang is en de bovenboom juist erg kort, werken grotere krachten in op de nek van het paard. Het draaipunt waarmee het bit kantelt, is niet evenwichtig. De situatie is anders als de verhouding tussen boven- en onderboom in evenwicht is: als de bovenboom vrijwel net zo lang is als de onderboom, zit het draaipunt relatief in het midden en is uitgebalanceerd. Dan is het bit minder scherp dan een bit met weliswaar even lange onderboom, maar korte bovenboom. Je moet de westernkandare dus in zijn geheel bekijken om te kunnen beoordelen hoe scherp deze inwerkt.

Daarnaast heeft de hoek van de onderboom invloed op de scherpte van het bit. Westernkandaren lopen niet zoals een dressuurkandare recht en parallel tot de mondspleet. Veelal zijn de onderbomen van een Curb Bit licht naar achteren gewelfd. Door de welving naar achteren wordt de hefboom verkort. Het hangt dus af van het traject tussen mondstuk en onderboomring waaraan de teugel wordt bevestigd.

Op shows zie je vaak druk versierde Curb Bits met meervoudig gewelfde, golvende shanks. Deze werken echter niet anders dan enkel gebogen Curb Bits, omdat zoals boven beschreven de totale lengte van de hefboom van belang is en niet het traject dat het metaal aflegt.

Veel westernkandaren beschikken over een port of ook wel tongvrijheid genoemd. Dat betekent echter niet automatisch dat de tong veel vrijheid heeft. Meer hierover lees je in onze trensleidraad. Door het aannemen van de teugels draait de port mee en kantelt naar voren. Hierdoor duwt hij tegen het gehemelte en moet het paard aan deze druk toegeven. Hoe groter de port, des te scherper werkt dienovereenkomstig de westernkandare in.

Voor een correct gebruik wordt een westernkandare aan een kinketting of een kinriem bevestigd. Die reageert dan en begrenst de hefboomwerking van de kandare op de nek als de onderboom de helft van zijn weg heeft afgelegd. Een duidelijk instructie over de bevestiging kan niet worden gegeven, omdat Curb Bits uiteenlopende welvingen en vormen hebben, zodat het correcte instellen van de kinketting per bit varieert. Als de kinketting te strak wordt bevestigd, werkt ze erg scherp, zelfs bij het zacht aannemen van de teugels wordt er druk op de kingroef en de onderkaak uitgeoefend. Als de kinketting echter te los bevestigd is, volgt het effect later en komt voor het paard bovendien verrassend.

Correction Bit

Een Correction Bit is een dubbelgebroken mondstuk met een C-vormige port en shanks. De even lange mondstukdelen zijn beweeglijk met de C verbonden. De shanks kunnen eveneens vrij naar buiten bewegen. Wat de basiswerking betreft, is de Correction Bit ondanks de shanks vergelijkbaar met een dubbelgebroken bit. Het ligt, als de teugels doorhangen, over een groot oppervlak op de tong. Als de teugel wordt aangenomen, kantelt de C-vormige port en oefent druk uit op het gehemelte, zodat het paard snel in de nek toegeeft. De Correction Bit werkt zodoende in op gehemelte, tong, mondhoeken en nek. In tegenstelling tot een normale dubbelgebroken watertrens oefent de Correction Bit meer druk uit op de lagen van de onderkaak, omdat het door de port de tong licht samendrukt en hierdoor minder buffer ontstaat.

Door de beweeglijk met elkaar verbonden delen van het mondstuk kun je met de Correction Bit ook tweehandig rijden. Veel trainers gebruiken dit bit daarom voor de eerste stappen van het paard met kandare.

Een belangrijke rol bij het gebruik van het Correction Bit speelt de kinketting. Zoals bij alle bitten met shanks beperkt resp. versterkt de kinketting de werking van het bit op de onderkaak en de nek van het paard.

Let op met scherpe randen. Bij sommige bitten kunnen de randen van de C-port relatief scherp uitvallen, waardoor de tong van het paard letsel kan oplopen. Veel Correction Bit-modellen beschikken daarom over afgeronde hoeken.

Waar de naam van dit bit vandaan komt, is niet helemaal duidelijk, omdat westernruiters de Correction Bit voor de meest uiteenlopende doeleinden gebruiken. Sommige trainers gebruiken de Correction Bit om het paard voor een show „op scherp te zetten“, afhankelijk hoe strak de kinketting werd bevestigd. Andere gebruiken het voor de eerste stappen met een bit met hefboomwerking, zodat Correction Bits ook tijdens de training van het paard worden ingezet. Desondanks is de Correction Bit zoals elke Bit with Shanks alleen geschikt voor ruiters die een zachte hand hebben en die bij elke reactie van het paard direct toegeven.